COĞRAFİ İŞARETİN ÖNEMİ NEDİR?

COĞRAFİ İŞARET NEDİR? COĞRAFİ İŞARETLİ ÜRÜNLER NE DEMEKTİR?

• Coğrafi işaretler, belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri yönünden bulunduğu yöre, alan, bölge ya da ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaretlerdir.
• Coğrafi işaret, belirgin bir coğrafi kökeni olan, kalitesini ve ününü bu kökenden alan ürünlerin üzerindeki işaretlerdir. Coğrafi köken bir köy ya da kasaba olabileceği gibi bir bölge ya da ülke de olabilir.
• Coğrafi işaret fikri ve sınai mülkiyet haklarından birisidir. Diğer fikri ve sınai mülkiyet hakları gibi tekel hakkı sağlar. Bu tekel hakkı patent, marka ve telif hakkında olduğu gibi bireysel bir hak değil, kolektif bir haktır.
• Coğrafi işaretler ürün kalitesini garanti etmek, ürünün tanınmışlığını ve katma değeri arttırmaları bunun yanında o yöreye ekonomik katkı sağlamaları açısından oldukça önemlidir. Üreticileri korumanın yanında tüketicileri de korumaktadır.
• Yöresel ürünler taklitlerine karşı korunabilmek ve haksız rekabete maruz kalmamak için ulusal ve uluslar arası düzeyde coğrafi işaretler ile korunma altına alınmışlardır. Coğrafi işaretler tüketiciler için bir kalite güvencesidir.
• Coğrafi işaretler, yöresel ürüne önemli katkılar sağlamaktadır. Üreticinin gelir artışına, kırsal turizme, kırsal nüfusun farklı iş alanlarına yönelmesine katkı sağlamaktadır.
• Türkiye’ de mevzuatta coğrafi işaret tanımının geniş olması nedeniyle gıda ürünlerinin yanı sıra halı, kilim, çini gibi el sanatları ürünleri ve bazı hayvan ırkları da coğrafi işaretli ürün olarak kabul edilmektedir.
• Türkiye’de toplamda coğrafi işaret ürün sayısı 2012 yılı itibariyle 151’dir. Başvurusu değerlendirilen ürün sayısı ise 172’dir. İşaretlerin ürün bazında dağılımına bakıldığında Türkiye’nin daha çok meyve ve sebze ürün grubunda işaret aldığı, bunu işlenmemiş tarımsal ürünler ve gıda ürünleri takip ettiği görülmektedir.
• Avrupa Birliği’nde menşe alan ürün sayısı 2003 yılı itibariyle 618 olup, bunun %53’ lük kısmını Fransa, İtalya ve Portekiz oluşturmaktadır. En çok korunan ürün grubu et ve et ürünleri olurken bunu peynirler takip
  etmektedir.
• Coğrafi işaretler, oluşturmuş olduğu katma değer ile kırsal kalkınmada önemli rol oynarlar. Örneğin Fransız peynirleri, rakiplerine göre kilo başına 2 EURO daha fazlaya satılmaktadır.
  

  Özetle:

• Coğrafi işaret kalite ve ünü belli bir coğrafi kökenden gelen ürünler üzerindeki işarettir.
• Coğrafi işaret bir ürünü tanımlamak için kullanılan bir yer adıdır. (Edremit Zeytini, Sındırgı Yağcıbedir Halısı gibi..)
• Coğrafi sınırları belirli bir yerde üretilen üstün kaliteli ürün o yerin adıyla ünlenmiştir.
• Coğrafi işaret’e tüm niteliğini veren o yörenin özgün doğal koşulları (ekosistem) ya da uzman insan gücü bilgi ve becerisidir. (Finike Portakalı, Ezine Peyniri, Devrek Bastonu vs..)
• Coğrafi işaret resmi bir kalite işaretidir.
• Coğrafi işaret tüketiciye ürünün kökeni ile ilgili açık ve tam bilgi verir.
• Coğrafi işaret üretici ve tüketicileri haksız rekabete karşı korur.
• Coğrafi işaret turizmi geliştirir.
• Coğrafi işaret gerçek bir kırsal kalkınma aracıdır.
• Coğrafi işaret katma değer ve istihdam alanı oluşturur.
• Coğrafi işaret piyasadaki bilgi asimetrisinin giderilmesini sağlar.
• Coğrafi işaret yöresel ürün, kültür ve geleneklerin korunmasını ve geliştirilmesini sağlar.
• Coğrafi işaret tescili Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından yapılır.
• Coğrafi işaretli ürünler, uluslararası literatürde Geographical indications (GIs) olarak geçmektedir.

SONUÇ OLARAK:

Ülkemiz doğasıyla ve kültürel zenginliğiyle dünyada eşi benzeri olmayan coğrafi ürün çeşitliliğine sahiptir. Hemen hemen her yörenin özgün bir ürünü bulunmakta ve bu ürünler kaynak gösterilen coğrafi bölge ile aynı isimde anılmaktadır. Bu ürünlerin coğrafi işaret ile tescillendirilmesi ülke menfaatleri için (ekonomik, politik ve turistik) çok büyük önem arz etmektedir.

Özellikle 1996 yılında yaşanan deli dana krizi ile birlikte beslenme alışkanlıklarında önemli değişimler olmuştur. Yöresel ürünlere yönelim artmıştır. Tüketiciler artık tükettikleri ürünlerin, nerede ve nasıl üretildiğini, diğer canlıları ve doğayı nasıl etkilediklerini bilmek istemektedirler. Bu istekle birlikte yöresel ürünlerin sahip olduğu artı değer, coğrafi işaret korumaları ile güvence altına alınmıştır. Coğrafi işaretler, yöresel ürünlerin tüketiciler bakımından güvenirliliğini sağlayan ve taklitleri engelleyen koruma kontrolleridir.

Tarım ürünlerinin coğrafi işaret amblemi ile satılması tüketiciler algısında kalite ve güveni temsil ettiği için yüksek fiyatla satın alınmaktadır, böylece tüketiciler kaliteli ve güvenilir ürün tüketirken, üreticiler de önemli gelir artışı sağlayarak kırsal kalkınmaya önemli katkılar sağlama imkanı vardır.

Türkiye’ de önemli sorunlardan birisi tüketicilerin coğrafi işaretli ürün tüketip tüketmediğini bilmemesidir. Bu sorun coğrafi işaretlerin kullanım hakkının markalama ya da etiketleme şeklinde yeterince olmamasından kaynaklanmaktadır.

Yöresel ürün ve değerlerin coğrafi işaret kavramı ile hem yurt içi hem de yurt dışı piyasalara ihraç edilmesi ülke ekonomisine makro ve mikro düzeylerde önemli katkılar sağlayacaktır.

Avrupa’da özellikle son yıllarda ortaya çıkan gıda krizleri nedeni ile gıda kalitesi ve güvencesi medyada yer alan güncel konulardan biri haline gelmiştir. Önceleri tüketicilerle konuşmanın gerekli olmadığı düşünülürken artık bu durum değişmiştir ve tüketici bilinçlendirilmesi önem arz eden konulardan birisidir. Kaliteli ürün tüketmek isteyen tüketicinin kalite simgesi olan coğrafi işaretli ürünlere olan talebi bu sayede artacaktır. Bu şekilde hem üretici hem de tüketici korunacaktır.