Sındırgı’nın Değerleri – Tarihi Un Değirmeni

Değirmen, Kültür Caddesinde bulunan İlçe Tarım Müdürlüğünün yanından geçen Ilıcalı deresinin güney yakasıında inşa edilmiştir.

Değirmen binası iki aşamada inşa edilmiştir. İlk önce deģirmen kısmı daha sonra da depo kısmı değirmene eklenerek inşa edilmiştir.

Değirmen kısmındaki kitabede Rumi 1321 (Miladi 1905) ve Ya Hafız (Ya Koruyan) ibareleri yer almaktadır. Kitabede binayı yaptıranlar hakkında bilgi bulunmamaktadır.

Eski Belediye Başkanlarından Nevzat SAVAŞ Beyin Osman Topçu ‘ya naklettiğine göre bina, Demyani Kebir (Büyükdağre) köyünden isimleri bilinmeye iki kardeş tarafından Rum ustalara inşa ettirilmiştir. Bina iki katlı olarak inşa edilmiş ve birinci kat taş ikinci kat ise tuğla duvar ile yapılmıştır. Binanın inşaatında kullanılan keresteler binanın arkasına kurulan hızarda biçilmiş ve hızarın üstüne sabitlendiği taşlar halen binanın arkasında bulunmaktadır.

Değirmen ilk kurulduğunda odunlu buhar makinesi ile daha sonra ise su gücü ile üretim yapmıştır. O yıllarda Sındırgı Mezarlığının çevresindeki arazileri sulamak için Ilıcalı deresinin Şatıroğluları değirmeni mevkisinden bent tutulup suyu kanalla mezarlık çevresine ulaştırılıyormuş. Bu kanal da değirmenin hemen üstünden geçmektedir. Bu kanalın bazı bölümleri bu gün halen mevcut durumdadır. Değirmenin çarkı da bu kanalın suyu döndürülüyormuş.

Nakledilene göre değirmen üretime başladığı yıllarda bölgenin en büyük un fabrikasıymış. Eskişehir, Kütahya, Manisa, Balıkesir çevresinden toplanan buğdaylar değirmende öğütülerek çevre il ve ilçelere deve katarlarıyla taşınıyormuş.. Bugün Fabrika binasının batı yakasındaki köprünün hemen yanında develerin bağlandığı ahırın kalıntıları 1980’li yıllara kadar mevcuttu. Binanın Tütün deposu olarak kullanıldığı dönemde binaya kamyonların daha rahat girip çıkması için yıkıntı o yıllarda temizlenmiştir.

1930 yıllarda değirmenin deposunda ilçe ve köylerinin ihtiyacını karşılamak için çır çır fabrikası kurulmuştur. Çır çır fabrikası faaliyetini durdurduktan sonra içindeki makineler sökülerek Acemoğulu’nun Pürsünler Köyü arazisinde bulunan değirmenine taşınmış ve çır çır fabrikası faaliyetini orada sürdürmüştür.

1940’ların sonuna doğru değirmen binası Sındırgı’da tütün tüccarlığı yapan İstanbullu Faik ve kardeşi tarafından satın alınmış ve tütün işletmesi olarak hizmet vermeye başlamıştır.

Değirmen binasının bahçesinde bulunan deve ahırı ise 1955 ile 1960’lı yıllar arasında mandıra olarak hizmet vermiştir. O yıllarda Değirmen binası ve Mandıra binasının bazı bölümleri 1937, 1938 yıllarında Tunceli ve Erzincan bölgelerinden zorunlu göçe tabi tutulan bazı ailelere de barınak olmuştur (Hüseyin Gülveren, Mahmut Aslan gibi).

Bina, 1960’tan 2011 yılına kadar tütün deposu olarak kullanılmıştır. Bu yıllarda binada dikiş nakış kursu da açılmıştır.

Bina 1980 yılında el değiştirerek İsmail Can’ın mülkiyetine geçmiş daha sonra da 2011 yılında Osman TOPÇU tarafından satın alınmış ve tadilattan geçiridikten sonra eski halı alım, satım ve yıkama tesisi olarak hizmet vermeye başlamıştır.

Kaynak : Nevzat SAVAŞ (D:1930/Ö:2013)
İsmail KARA (D:1932)
İsmail ACAR (D:1932)
Nevide Bulut (D:1938)
Filiz GİRGİN (D:1940)
Osman Topçu (D:1966)