Sosyal Kooperatifçilik Nedir? Özellikleri Nelerdir?

SOSYAL KOOPERATİF NEDİR VE ÖZELLİKLERİ
Sosyal kooperatifler kamu ve özel sektörün tek başına çözüm üretemediği veya çözüm üretmekte yetersiz kaldığı özellikle sosyal, sağlık, eğitim ve çevre hizmetlerinin sağlanmasında ve dezavantajlı grupların iş gücüne katılımının desteklenmesi gibi alanlarda faaliyet göstermektedir. Sosyal kooperatifler, sosyal fayda yaratma hedefi ile kâr amacı güden şirketlerin girişimci ruhunu bir araya getirmesi bakımından ön plana çıkmaktadır. Sosyal kooperatifler, öncelikli amaçları olarak kamu yararı misyonunu açıkça tanımlamakta ve bu misyonu doğrudan kamu yararı için mal ve hizmetlerin üretimiyle gerçekleştirmektedirler.
Sosyal hizmetlerin sunumu veya engelliler, uzun süreli işsizler, eski hükümlüler, bağımlılar, göçmenler gibi dezavantajlı bireylerin çalışma hayatına entegrasyonunun sağlanması konusunda uzmanlaşmış, çoğunlukla kooperatif çalışanlarının mülkiyetinde olan, tüketicilerin ve gönüllü kişilerin ortaklığına ve üyeliğine açık kooperatiflerdir.

SOSYAL KOOPERATİFLERİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
• Kamu yararını hedefler ve kâr amacı gütmez.
• Katılımı ve yönetimi demokratik esaslara dayalıdır.
• Dezavantajlı kimselere yönelik faaliyette bulunur ve sosyal hizmetlerin sunumunu sağlar.
• Sosyal, ekonomik ve çevresel sorunlara yenilikçi çözümler getirir.
• Gerçekleştirdiği faaliyetler ile dezavantajlı kişi ve grupları istihdam eder.
• Gönüllü ve geçici üyelik gibi esnek bağlanma biçimlerine sahiptir.
• Ortaklığa/üyeliğe kabul ve ayrılma prosedürleri basitleştirilmiştir.
• Çok paydaşlı yönetim anlayışı ile hareket ederken aynı zamanda üyelikte ve yönetimde çalışanlarının sayısı çoğunluktadır.

SOSYAL KOOPERATİFTEN ELDE EDİLEN KÂR NASIL KULLANILIR?
• Toplum yararına etkinlikler düzenlenir.
• Yeni yatırımlar yapılır ve yeni işler yaratılır.
• Ortaklara / üyelere yenilikçi hizmetler sağlamak amaçlanır.
• Sosyal ve kültürel faaliyetler düzenlenir.

TÜRKİYE’DE KOOPERATİFÇİLİK VE SOSYAL KOOPERATİFLER
Kooperatifçiliğin geliştirilmesini sağlayacak tedbirlerin alınması Anayasada bir ilke olarak yer almaktadır. Türkiye’de kooperatifler türlerine göre 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu, 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanuna tabi olarak kurulmakta ve faaliyet göstermektedir. Anayasada yer alan kooperatifçiliğin geliştirilmesi görevi, 640 sayılı Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 639 sayılı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile ayrıntılı olarak açıklanmaktadır.

Sosyal kooperatif tanımı, sosyal kooperatiflerin ilkeleri ve ortak özelliklerinin tartışıldığı çalıştayda, tüm kooperatiflerin temelde sosyal bir amaca hizmet ettiği ancak yalnızca ürettiği sosyal artı değer maddi artı değerden fazla olan kuruluşların sosyal kooperatif niteliği taşıdığı ifade edilmiştir.

Sosyal kooperatifler bir sosyal girişim modeli olarak tanımlanmış ve diğer kooperatiflerden farkları arasında kamu yararının öncelikli olması, kâr amacı gütmemesi ve faaliyetleri ile kamusal ihtiyaç ve toplumsal hedefleri gözetmesi gösterilmiştir.